«مترسک شنی» عنوان اثر طنز نویس برجسته ارمنستان «نحقد میسیسیان» است. که بخش اعظم آن توسط نگارنده به فارسی بر گردانده شده و بزودی ترجمه کامل این اثر را برای چاپ به ناشر خواهم سپرد.

معرفی نویسنده:

«نحقد میسیسیان» در 20 دسامبر 1979 در شهر «مانک هاشر» متولد شد. تحصیلات خود را تا مقطع لیسانس در شهر زادگاه خود ادامه داد و مدرک لیسانس اقتصاد خود را از دانشگاه «یازر» دریافت نمود. اما به جای فعالیت­های اقتصادی و مشاغل دولتی روی به طنز نویسی آورد و در نشریات محلی چندین ستون طنز نوشت که برای وی شهرت و ثروت فراوانی را به همراه آورد. چندی پیش مجموعه­ای از طنزهای وی در کتابی با عنوان «مترسک شنی» منتشر شد که در یک سال به چاپ چهاردهم رسید. تاکنون هیچ اثری ازاین طنز پرداز شوخ طبع به فارسی برگردانده نشده است. «نگارنده» افتخار دارد ضمن معرفی­این نویسنده طنز پرداز به خوانندگان فارسی زبان برای اولین بار بخش­هایی از آثار وی را که ترجمه شده به پیشگاه شما مخاطبان گرامی عرضه­ می­دارد.

                                                                         زندانی وجـدان [1]

                                                                        نوشته: نحقد میسیسیان

                                                                       ترجمه: حسین مقدسی­نیا

شما وجدان دارید یا ندارید؟ ممکن است بعضی­ها فکر کنند عجب سؤال مسخره­ای همانطور که همه آپاندیس و اسم و آرزو دارند وجدان هم دارند. وجدان که مثل عقل نیست بعضی­ها داشته باشند و بعضی ها هم نه!

در پاسخ این بعضی­ها باید گفت درست است که همه انسانها همانطور که آپاندیس و اسم و آرزو دارند وجدان هم دارند. ولی باور کنید خیلی از انسانها همانطور که آپاندیس خود را عمل و اسم شان را فراموش می­کنند و آرزویشان را به باد می­دهند؛ وجدان خود را عمل می­کنند و فراموش می­کنند و به باد   می­دهند.

برای کسانیکه علاقمند هستند بدانند جای دقیق وجدان کجاست باید بگویم وجدان جایی بین قوزک و پاشنه پای چپ است که با یک عمل ساده می­توان آنرا در آورد و دور انداخت! حالا این وجدان که به قاضی درونی معروف است و تنها کارش عذاب دادن انسان است چگونه قضاوت می­کند؟!

انسان تا زمانی که دست از پا خطا نکرده است سرو کارش با وجدان     نمی­افتد. همانطور که تا زمانی که ورزش نکند آپاندیسش اوت نمی­کند. اما به محض اینکه مرتکب گناهی شود یا حقی را ناحق کند و خلافی انجام دهد و قانونی را زیر پا بگذارد. بلافاصله دچار تورم وجدان می­شود و از سوی وجدان به دادگاه درونی کشیده می­شود.

وجدان­ها معمولاً خودشان وجدان ندارند. به همین دلیل است که همیشه صاحب خود را به اَشَدِ مجازات محکوم و به جبران گناه و پرداخت خسارات و اظهار ندامت مجبور می­نمایند. و تا زمانی که فرد نخواهد جبران مافات کندو آب ریخته را به جوی باز گرداند و مقاومت کند. وجدانش مدام او را عذاب روحی می­دهد و او را بی­رحمانه شکنجه می­نماید تا اینکه بالاخره قاتل برود خودش را به پلیس معرفی کند و بگوید که دوستش را داخل رودخانه هول داده است.

پسر به پدرش بگوید پولی را که برای شهریه دانشگاه از وی گرفته بود خرج اتینا کرده و دزدکی سیگار هم می­کشد! زن به شوهرش بگوید پیراهن گران قیمتش را باد از روی طناب رخت نبرده بلکه او موقع اتو زدن آنرا سوزانده! و مرد هم برود پیش کشیش و اعتراف کند که چهل مرتبه زنش را کتک زده، ده بار به دوست دخترش دورغ گفته، دوچرخه پسر همسایه را دزدیده و فروخته! تا همه با خیالی راحت و وجدانی آسوده دوباره به زندگی خود ادامه دهند. اما من یک سال است که زندانی وجدانم هستم و هر روز شکنجه می­شوم چون جرأت نمی­کنم بروم پیش تنها کشیش روستا اعتراف کنم که آنکسی که در مراسم جشن به او ندانسته تنه زد و او را داخل استخر انداخت من بودم؛ صاحب اتومبیلی که جلوی در پارکینگ منزل وی پارک شده بود و کشیش نتوانست خودش را به موقع به مراسم برساند من بودم که جای پارک پیدا نکردم! هنگام مراسم خاکسپاری لئون آن سنگی که به سر کشیش خورد و سرش را شکست من برای دور کردن کلاغ­ها پرتاب کرده بودم!

باور بفرمایید جناب بازپرس این که می­گم حقیقته، حقیقت، خیال نکن یه صحبته! توی شناسنامه اسم مخلص را گذاشته­اند «پوریا» ولی همه «پوری» صدام می­زنند! شما هم بگید «پوری» خیالی نیست!

چشم می­رم سر اصل مطلب ولی اینو قبلش بگم جناب بازپرس من بی­گناهم منو اشتباهی گرفتین. اجازه بدین بگم جناب بازپرس من از بچگی تا الان که به سن ازدواج رسیدم عاشق کشتی بودم.

راحتت کنم زندگی من توی کشتی خلاصه شده اگه هم می­بینید توی این چند سال کشتی گرفتن هیچی نشدم و مقام و مدالی ندارم فقط به این خاطر بوده که خودم نخواستم! آخه جناب بازپرس توی عالم لوطی­گری و تریپ پهلوانی و مرام جوانمردی تا حالا نخواستم پشت هیچکدام از حریفامو به خاک بمالم. راحتت کنم توی مرام من دور از جوانمردیه که آدم بخواد با شکست دادن حریفش پیروز بشه!

چشم روی جفت چشمام می­رم سر اصل مطلب. ولی شما اجازه بده من حرفمو بزنم. واقعیتش اینکه من هر روز مثل یه بچه مثبت سرم را می­انداختم زیر بغلم و می­رفتم سالن کشتی و همانطور هم بر می­گشتم تا اینکه یک روز توی راه عطسه­ام گرفت. همین که سرم را بالا آوردم که عطسه کنم، چشمای قشنگت روز بد نبینه جناب بازپرس! چشمام با دو چشم جادو تلاقی کرد و دلم لرزید و سرم افتاد به دوران از روز بعدش من رفتم توی اردو برای خواستگاری!

برای اینکه سر وزن باشم و روز خواستگاری اندامم متناسب باشه سه روز تمام لب به آبگوشت و کله پاچه و سیرابی نزدم. درد عشق کمر شکنه جناب بازپرس!

ای بابا شما هم چقدر جوشی هستین جناب بازپرس! فدات بشم چه زود عصبانی می­شی! من داشتم اصل مطلب را می­گفتم البته اگه شما مهلت بدین! آره من روزی که با والده رفتیم خواستگاری، دختره که چای آورد و نگاهم کرد فهمیدم ای دل غافل دختر نه یه دل که صد دل عاشقم شده و دل اونم با منه ولی پدرش می­خواست سنگ جلوی پام بندازه، برگشت گفت: اگر خانه و ماشین داشته باشی و دو هزار سکه تمام بهار آزادی از اون طرح­های قدیم مهر دخترم کنی با این وصلت موافقت می­کنم! چند روز بعد از بچه محل­ها شنیدم که بابای دختره قصد داره اونو به خواستگار دیگه­ای شوهر بده! اینو که شنیدم خون جلو چشمامو گرفت با خودم گفتم هر کی باشه نه تنها پشتش رو به خاک میمالم بلکه پوزه­اش (بینی­اش) رو هم خاک مالی می­کنم. پرس و جو کردم فهمیدم طرف بدل کاره راستش جناب بازپرس اولش جا خوردم چون اون یه قدم از من جلوتر بود و بابت هر بدل کاریی که توی فیلم می­کرد کلی دستمزد می­گرفت و حسابی هم معروف بود.

جناب بازپرس تو را به خدا اینجوری نیگام نکنین زهره ترک می­شم. بابا من قلبم ضعیفه شما اجازه بدین سه سوت می­رم سر اصل مطلب.

خدمت آقایی که شما باشین عرض کنم که من اول رفتم که به زبان آدمیزاد با این آدم حرف بزنم. پیش خودم فکر کردم شاید تریپ معرفت گذاشت و میدان را خالی کرد. رفتم بهش گرفتم ببین داداش من کشتی نگرفته خاکتم بیا و قید این دختر رو بزن! نه تنها هیچ رقمه زیر بار نرفت بهم گفت چاییدی!! جناب بازپرس اون خونی که قبلاً گفتم دوباره جلو چشمامو گرفت اول بردمش بار انداز، و کنار دریا کلی براش توضیح دادم که من دلباخته­ام و دل اون دختر هم با منه برو کنار بذار باد بیاد واین دو کبوتر عاشق رو با خودش ببره!

جناب بازپرس قبول نکرد هیچی با من سرشاخ هم شد. من هم دیدم طرف خیلی پر رو تشریف داره اینه که در یک حرکت غافلگیری بردمش روی پل و انداختمش توی رودخانه! ولی باور کن جناب بازپرس من خودم هم شنا بلد نیستم این بود که گذاشتم غرق بشه!

چه درد سرت بدم جناب بازپرس پس از مرگ و حذف رقیب بدل کارم که در رودخانه غرق شد و همه فکر کردن غرق شدن او حادثه یا خودکشی بوده! من از خوشحالی در پوست خودم گنجایش نداشتم. باور کنید انگار روی سکوی قهرمانی رفته باشم!

برای بار دوم واین بار با خیالی آسوده به خواستگاری صاحبان آن دو چشم جادو رفتم. غافل از اینکه بابای سنگدل یار، سنگ تازه­ای جلو پام می­ندازه.

باباش گفت: خانه و ماشین و دوهزار سکه پیشکش هر وقت صاحب شغل آبرومندی شدی بیا دخترم را بهت میدم! باور بفرما جناب بازپرس من با مدرک لیسانس آبیاری گیاهان دریایی که از معتبرترین واحد دانشگاه آزاد گرفتم هفت سال تمام همه جا دنبال کار گشتم ولی آنچه یافت می­نشود کار بود! برگشتم به بابای یار گفتم: شما هم نفستان از جای گرم و نرمتان بلند می­شه! من گور ندارم که «دو بنده» داشته باشم؛ اول زندگی غیر از مرام ورزشکاری و تن سالم چیز دیگه­ای ندارم انشاءا... برنامه­های ضربتی اشتغالزایی که عملی بشه و پارتی هم جورشه من هم سر کار میرم!

باباش پوزخندی زد و گفت: بااین وعده­های مسؤولین آبی گرم نمیشه برو خدا روزیتو جای دیگه­ای حواله کنه زود از جلو چشمام خفه شو!!

چه دردسرت بدم جناب بازپرس مخلص کلوم اینکه منم بی خیال دختره شدم ولی شما تصور نکنین که کار راحتی بود.این شکست عشقی بدجور روحیه­ام رو تضعیف کرد. طوری به هم ریخته بودم که به جان شما اگه ورزشکار نبودم الان معتاد شده بودم و مثل بقیه جوان­های فارغ التحصیل افسرده و بی کار و نا امید و شکست عشقی خورده تزریقات می­کردم! چه بسا اگه تست دوپینگ هم می­دادم اچ ای وی (H.I.V)ام هم مثبت می­شد!

به جان جناب بازپرس سه روز طول کشید تا من عشق اون دختر رو فراموش کردم و به زندگی عادی برگشتم. هر چند نه خانه، نه کار و نه ماشین داشتم ولی ازاینکه هنوز می­تونستم سالن کشتی برم خوشحالی زائدالوصفی بهم دست داد.

مثل سابق سرم رو می­نداختم زیر بغلم و می­رفتم سالن کشتی و بر می­گشتم. تااینکه یک روز دوباره توی راه عطسه­ام گرفت.همین که سرم را بالا آوردم که عطسه کنم، دیدم از اون بالا کفتر می­آید و یه دانه دختر از پشت پنجره به من نیگا می­کنه!

جناب بازپرس تو رو خدا بیا بزن تو گوش من ولی­ اینجوری موهای سر تو نکن، شما که تا اینجا رو گوش دادی دو دقیقه دیگه هم دندان سر اون جیگر صاحب مرده بذاری اصل مطلب رو هم می­گم!

این که می­گم حقیقته جناب بازپرس باور کن، خیال نکن یه صحبته! همان بار اول که نگاهم با نگاه دختر پشت پنجره تلاقی کرد عاشق شدم! باور کنین این که میگن عشق در یه نگاهه حقیقت محضه! ملتفتید که یه نگاه هم حلاله! من فقط دختر پشت پنجره رو یه نگاه سیر کردم! حتی پلک هم نزدم! یادم نیست ده دقیقه بود، بیست دقیقه بود یا بیشتر که یهو دستی محکم از پشت رو شانه­ام و دست بعدی هم محکم بیخ گوشم خورد و صورتم رو سرخ کرد و به دنبالش صدای کلفت مردانه­ای بهم نهیب زد «غربیلک نیگا بد به آبجی ما     می­کنی نفله؟ می­کشمت»!! همین که برگشتم و آن هیبت مردانه رو دیدم توی دلم خالی شد و رنگ صورتم شد عینه هو گچ دیوار!

دختر از پشت پنجره داد زد : قیصر ولش کن گناه داره بیچاره! اما برادر نامردش منو خرکش کرد و با خودش برد! با آنکه ورزشکار بودم ولی جناب بازپرس از ترس بی­هوش شدم! چشم که باز کردم خودم رو داخل مغازه قفل سازی دیدم و قیصر بالای سرم بود با یک کلید نوک تیز توی دستش! گفت: نمی­کشمت فقط بااین کلید می­خوام اون جفت چشای بی حیاتو قفل کنم که دیگه چشم چرانی نکنی!!

خیلی بی انصافی بود جناب بازپرس من بدون اینکه جنایتی کرده باشم داشتم مکافات می­شدم. اون هم فقط به خاطر یه نگاه حلال طولانی!

می­خواستم با اجرای تمیز یه فن کشتی خودم رو از وضعیت بحرانی خارج کنم. دور و برم پر از قفل بود و قیصر هم کلید به دست رو بروم! فنی که به ذهنم آمد قفل و قیصر بود! با قفل، قیصر رو کشتم یعنی به جان بچه­ات     نمی­خواستم بکشمش جناب بازپرس وقتی فهمیدم تصمیمش برای کور کردن من جدیه منم یه قفل برداشتم و محکم اون جوری که دلت بگیره کوبیدم فرق سرش و بعد فرار کردم!

فردای آن روز در صفحه حوادث روزنامه نوشته بودند «دزدان ناشناس هنگام سرقت از یک مغازه قفل فروشی با صاحب مغازه درگیر شدند و وی را به قتل رساندند اما خوشبختانه موفق به باز کردن قفل گاو صندوق نشده و متواری گشته­اند. جستجوی خانه به خانه پلیس هنوز ادامه دارد!!»

جناب بازپرس من خیلی خوش شانس هستم که در هیچ یک از دو قتل غیر عمدی که مرتکب شدم شاهدی نداشتم و کسی هم به من مظنون نشد. تصمیم گرفتم با دسته گل به دیدن دختر پشت پنجره برم. هم برای عرض تسلیت و هم امر مبارک خواستگاری ولی با بی­کاری مفرطی که دچارش بودم پول خرید چند شاخه گل رو هم نداشتم! همینطور توی پارک قدم می­زدم و به فکر راه حلی برای تهیه گل بودم که یه دفعه معجزه­ای اتفاق افتاد! در جریان هستید که اتفاق خودش نمی­افته مگه اینکه خدا بخواد! دیدم یه دسته گل چیده شده همینطوری روی چمن­ها افتاده ولی از بدشانسی من همین که وسوسه شدم گل­ها رو بردارم مأمورین حفاظت از محیط زیست پارک­های درون شهری ریختن سرم و دستگیرم کردن !

حافظ اصفهانی

جهت تهیه گزارش اجتماعی برای روزنامه به زندان رفتم. در یکی از بندهای زندان پیرمردی با موهای بلند و ریش « فرو هشته به دامن» توجهم را به خودش جلب کرد. تصمیم گرفتم با او مصاحبه کنم. نگهبان، در فولادی را باز کرد و من داخل شدم.

سلام کردم و جواب شنیدم: «سلامی چو بوی خوش آشنایی» از جواب سلامش حدس زدم اهل دل است و باید شاعر باشد. اسمش را پرسیدم گفت: «حافظ اصفهانی» خواستم بپرسم چرا زندانی شده، اما پشیمان شدم، چون سؤالم مسخره بود. می­دانستم که دراین قسمت دزدها و سارقین هستند.

پرسیدم: چی دزدیدی؟

آهی کشید و گفت: هیچی، فقط تهمت می­زنند.

- چه تهمتی بهت زده­اند؟

لبخند تلخی زد و گفت: سرقت ادبی !

- با تعجب پرسیدم: چطور؟

- ماجرایش طولانیه.

اصرار کردم که برایم بگوید.

- بچه که بودم قبل از آنکه به مدرسه بروم شروع به شعر گفتن کردم و چون تمام شعرهایی که سروده بودم مانند اشعار حافظ شیرازی بود، اسم مرا حافظ گذاشتند، سال پیش دیوانی ازاشعارم را با اسم خودم چاپ کردم که بلافاصله مرا گرفتند و به زندان انداختند.

- چه سرگذشت عجیبی داشته­اید. می­شه خواهش کنم یک بیت ازاشعارتان را برایم بخوانید؟!

- چرا که نه؟!

ز دست کوتاه خود زیر بارم              که از بالا بلندان شرمسارم

دِدِ،این بیت که در دیوان حافظ شیرازی هست.

- چه اشکالی دارد که یک شعر را دو نفر بگویند؟ مگر قضیه مندلیف را با لوترمیر نشنیده­ای؟

- خیر جناب حافظ.

- خیلی خب، برایت می­گویم. در همان سال 1869 که مندلیف طرح جدول تناوبی را ارائه داد، یک دانشمند دیگر نیز به نام لوترمیر در آلمان جدولی مشابه جدول مندلیف ارائه داد. لوترمیر نه مندلیف را دیده بود و نه از تحقیقات او خبر داشت،اما حقش ضایع شد، چون مندلیف تنها چند ماه جلوتر طرح جدول را ارائه داده بود، جدول به نام او ثبت شد. حالا این هم شده قضیه من وحافظ شیرازی، اینجا کجا؟ شیراز کجا؟ قرن چهاردهم کجا؟! و قرن هشتم کجا؟ من چه طور می­توانستم از روی دست او کپی کنم؟ تنها گناه من این است که او زودتر از من به دنیا آمده و شعرهای مرا او قبلاً سروده است! دلم به حالش سوخت. پرسیدم: با این روح لطیف شاعرانه چطوری می­تواند در زندان سر کند؟ که با ناراحتی این بیت را خواند؛

ای دل اندر بند زندان از پریشــانی منال

                                     مرغ زیرک چون به دام افتد تحمل بایدش

گفتم: ببخشید، اما در دیوان حافظ به جای «زندان» آمده است «ای دل اندر بند زلفش از پریشانی منال» که حافظ عصبانی شد و بر سرم فریاد زد: «این قدر این حافظ شیرازی را به رخ من نکش. تو اصلاً حافظ شناس نه ائی جان من خطا اینجاست.»

گفتم: نه استاد. قصد جسارت نداشتم، می­خواستم بگویم اگر شما چند   کلمه­ای را از هر بیت حافظ تغییر می­دادید و یا این که چند بیت آن را تضمین می­کردید و بقیه ابیات را عوض می­کردید، دیگر کسی نمی­توانست بر شما خرده بگیرد.

دراین موقع صدای شخص دیگری که در گوشه دیگر زندان روی تخت نشسته بود، مرا متوجه خودش کرد.

- آفرین جوان حق با توست. درست مثل همین کاری که من با اشعار عطار کردم. هیچ کس هم نتوانست ایراد بگیرد.

با تعجب پرسیدم: ببخشید شما؟!

- بنده عطار کرمانی هستم!

- ببخشید، اگر شما را به خاطر سرقت ادبی نگرفته­اند، پس اینجا چه کار می­کنید؟

- ماجرایش طولانیه.

اصرار کردم که برایم بگوید.

- چند سال پیش، من در داروخانه خودم نشسته بودم و نسخه می­پیچیدم که فقیری وارد داروخانه شد و از من قرص و آمپول ویتامین مجانی خواست.

من از او پرسیدم: تو چطور می­میری؟!

او هم دست در قفسه داروها برد و یک مشت قرص­های جورواجور برداشت و خورد و گفت: «اینگونه می­میرم» این واقعه بر من تأثیر فراوانی گذاشت. خونش به گردن من افتاد و من مجبور شدم تمام دارایی خود را بفروشم و بین خانواده آن فقیر تقسیم کنم. مدتی سرگردان بودم و از شهری به شهر دیگر و از دیاری به دیار دیگر در سفر بودم و تجربیات فراوان به دست آوردم، اما بالاخره ازاین همه در به دری خسته شدم. دراین موقع عطار کرمانی یک بیت شعر هم خواند:

ترک گفتم به سفر یکبارگی            عــزلتی جویم ازاین آوارگی

قبل از آنکه جناب عطار به صحبت­هایش ادامه دهد، حرفش را قطع کردم و گفتم: «شما که گفتید ابیات عطار را دستکاری کرده و کلماتش را تغییر داده­اید، ولی این بیتی که شما خواندید به همین شکل دراشعار عطار آمده است.» که عطار از دستم عصبانی شد و گفت: «عجب جوانک بی­ادبی هستی، این   فضولی­ها به تو نیامده اصلاً مگر تو بیکاری که رفته­ای هر چه کتاب شعر هست، را حفظ کرده­ای؟»

حافظ به طرفداری از عطار گفت: «همین را بگو پسرک فضول» من هم گفتم: «ببخشید قصد جسارت نداشتم، غرض عرض ادبی بود و دیگر هیچ، راستی جناب عطار شما نگفتید که چطور به هلفدونی افتادید.»

- هیچی یک دعوای ساختگی با سعدی همدانی راه انداختم، او هم از دست من شکایت کرد که من بدون اجازه وارد بوستان او شده­ام و مقداری میوه دزدیده­ام و می­بینی که حالا هم به مراد دل خویش رسیده­ام و اکنون در خدمت دوستان شاعرم هستم.

پرسیدم: «مگر به جز شما، شاعر دیگری هم در زندان هست؟»

- آره خیلی! تقریباً از هر شهری اینجا ما شاعر داریم! خیام تبریزی، کلیم کردستانی، خواجوی تهرانی، مولوی ایلامی، ناصر خسرو اهوازی و ... همه اینجا هستند.

برگشتم و به آنها گفتم: شما هم دلتان خوش است که شاعر هستید، که عطار و حافظ هر دو با هم فی البداهه سرودند:

در نیـابد حال پخته هیچ خام           پس سخن کـوتاه باید والسلام

و دیگر چیزی نگفتند. من هم دیدم که دیگر بی­فایده است که بااین دزدها بخواهم مصاحبه کرده و گزارش تهیه کنم، چون به غیر از شعر دزدی، چیز دیگری دستگیرم نمی­شد.

از عطار و حافظ، خداحافظی کردم و به نگهبان گفتم: «زود باش دراین زندان را باز کن. می­خواهم بیایم بیرون. عجله کن!» نگهبان که گویا شوخی­اش گرفته باشد، گفت: «خب اگر عجله نکنم، چه کارم می­کنی؟»

من هم گفتم:

چنان کوبمت من به گرز گران         که پولاد کــوبند آهنگـــران

- چه جالب شعر هم می­گویی؟ می­شه بفرمایید که افتخار آشنایی با چه کسی را دارم؟! قیافه حق به جانبی گرفتم و گفتم: د، تو مرا نمی­شناسی؟ من فردوسی کرمانشاهی هستم. زود باش در را باز کن!

نگهبان قاه قاه خندید و گفت: «نه دیگر مثل اینکه احتیاجی به باز کردن در نباشد. همانجا که هستی بمان.»

و در حالی که از جلوی بند شاعرهای محترم می­گذشت با خود زمزمه    می­کرد:

ای وای بر اسیــری کز یاد رفتــه باشد 

                                       در دام مانده «شاعر» و «نگهبان» رفته باشد

با دلخوری لباس پوشیدم و دست در دست پدر، راه افتادم، پدر به مادر گفته بود که مرا به خاطر اجتماعی شدنم با خودش به مسجد می­برد،اما من خوب می­دانستم او برای اینکه تنها نباشد، مرا همراه خودش می­برد. اولین باری بود که با پدر به مجلس عزا می­رفتم دفعات قبل همیشه پیش مادرم بودم، اما این بار او نگذاشت که با مادر بروم. گفت : «خجالت نمی­کشی! هشت سالته اونوقت   می­خوایی بیایی بنشینی توی مجلس زنانه»!

رفتن به اینگونه مجالس را دوست نداشتم چون که باید ساکت و بی­حرکت می­نشستم و چیزی هم نمی­گفتم واین حسابی کلافه­ام می­کرد،اما شیرینی مجلس عزا دراین بود که اگر مثل بزرگترها به من چای تعارف نمی­کردند، حلوا را حتماً تعارف می­کردند. با فکر کردن به شیرینی حلوا تلخی با پدر بودن را از ذهنم دور کردم. قبل از آنکه به خیابان برسیم پدر همان دستورات همیشگی را در مورد بازیگوشی نکردن گوشزد کرد. دستوراتی که همه­اش را از بر بودم، ولی پدر لازم می­دانست که دوباره یادآوری کند واین بار دستور جدیدی هم اضافه کرد: «تو دیگر بزرگ شده­ای وقتی خواستیم برگردیم به پسر عمه­ات تسلیت بگو» منظور پدر را از تسلیت نفهمیدم منتظر ماندم تا پدر دستورش را به من تفهیم کند. پدر ادامه داد «وقتی که مقابل پسر عمه ناصر رسیدی، بگو غم آخرتان باشد، عمر شما به دنیا باشد. متوجه شدی»؟ چیزی نگفتم. پس معنی تسلیت همین دو جمله­ای بود که باید حفظ می­کردم. ترسیدم به پدر بگویم که رویم نمی­شود جلوی پسر عمه ناصراین جمله­ها را تکرار کنم. همان سلام هم که می­گفتم، کلی سرخ می­شدم، اما بایداین دو جمله را می­گفتم، چون دستور پدر قطعی بود. هنوز چند لحظه­ای نگذشته بود که جمله­ها را فراموش کردم.      می­دانستم پدر برای اطمینان ازاین که جملات را یاد گرفته­ام یا نه، از من خواهد خواست تا آنها را تکرار کنم. قبل ازاینکه او بپرسد، من پیش دستی کردم و پرسیدم: «پدر به پسر عمه ناصر چی بگم؟»

-: مگر گوشات عیبی داره؟ گفتم وقتی رسیدی مقابل پسر عمه­ات بگو غم آخرتان باشد، عمر شما به دنیا باشد. چند بار هر دو جمله را آهسته زیر لب تکرار کردم. جملات با آنکه زیاد برایم قابل درک نبودند،اما به گوشم­ آشنا بودند. جرأت نکردم معنی­اش را از پدر بپرسم. اگر پیش مادر بودم، حتماً این کار را می­کردم، ولی نه مثل اینکه قبلاً این سؤال را از مادر پرسیده بودم. توی مجلس ختم مادر بزرگ بود زن­ها هنگام رفتن پیش مادرم می­آمدند و می­گفتند:

«غم آخرتان باشد» از مادر پرسیدم غم آخرتان باشد یعنی چه؟

-: عزیز دلم غم آخرتان باشد یعنی اینکه غم نبینید و هیچ عزیزی از خانواده شما فوت نشود که شما ناراحت و غمگین بشید.

-: اونوقت دیگر هیچ کس از خانواده شما فوت نمی­شه؟!

- : نه عزیزم این دعاست! چی بگم تعارفه.

بعد هم آهی کشید و گفت: خدا نصیب گرگ بیابون نکنه داغ عزیز خیلی سخته.